Κακές καιρικές συνθήκες

Έχουμε επανειλημμένα γράψει ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν ιδανικές συνθήκες για φωτογράφηση. Δεν μπορούμε πάντα να εκμεταλλευόμαστε το μαλακό φως του απογεύματος μιας ηλιόλουστης μέρας. Ξεχνάμε την "μαγική στιγμή” και εκμεταλλευόμαστε τον καιρό της εποχής. Άλλωστε όλοι έχουμε θαυμάσει εικόνες με τη δραματική ατμόσφαιρα της ομίχλης ή του ανταριασμένου ουρανού.

Ασφάλεια

Πριν μιλήσουμε για κάθε περίπτωση ξεχωριστά θα πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή, καθώς είναι πιθανόν να προκύψουν ζητήματα ασφαλείας τόσο για την σωματική ακεραιότητα του φωτογράφου κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών φαινομένων όσο και για την ασφάλεια του εξοπλισμού. Στην περίπτωση που επιλέξουμε να φωτογραφήσουμε στη φύση ή σε κάποιο απομακρυσμένο σημείο κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, φροντίζουμε να έχουμε ενημερώσει κάποιον για το που θα βρισκόμαστε, να έχουμε μαζί φορτισμένο κινητό τηλέφωνο και όλα τα υπόλοιπα απαραίτητα (π.χ. νερό, φακό, αλυσίδες για τα λάστιχα του αυτοκινήτου αν υπάρχει περίπτωση να βρεθούμε στα χιόνια).

Προσέγγιση

Όπως και σε κάθε θέμα που εξετάζουμε από αυτή τη στήλη, έτσι και στον "κακό καιρό” δεν φυλακίζουμε την έμπνευση μέσα σε αυστηρά όρια. Δεν περιμένουμε από τους φωτογράφους να ασχοληθούν μόνο με φωτογραφία φύσης και τοπίου. Σίγουρα οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες στο τοπίο δίνουν θεαματικά αποτελέσματα. Περιμένουμε όμως και την εναλλακτική πρόταση. Κάποιοι ίσως δοκιμάσουν την τύχη τους στο πορτραίτο, αν βρεθεί άτομο να ποζάρει καταμεσής της καταιγίδας. Μια άλλη λύση είναι ο συνδυασμός εσωτερικού χώρου και καιρού πχ. ένα παράθυρο που το δέρνει η βροχή!

Βροχή

Στη βροχή προκύπτουν πολλά θέματα για φωτογράφηση. Εκτός από τον βαρύ, συννεφιασμένο, γκρίζο ουρανό ας κοιτάξουμε και χαμηλά. Αλλωστε το βρεγμένο έδαφος είναι από τα αγαπημένα θέματα των macro-φωτογράφων αφού οι σταγόνες πλαισιώνουν με πρόσθετο ενδιαφέρον τη φωτογραφία φύσης. Στο σημείο αυτό να πούμε ότι το ουράνιο τόξο και η αποτύπωση του προφανώς είναι εντός θέματος. Πρόκειται μεν για φαινόμενο που ακολουθεί την καταιγίδα και υποδηλώνει το τέλος της, είναι όμως τόσο αλληλένδετο με την κακοκαιρία που δεν θα αφήσουμε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία.
Η βροχή, και αν δεν το ομολογούμε συχνά, προσφέρει έμπνευση για φωτογράφηση. Μεταμορφώνει οποιοδήποτε τοπίο, αστικό ή μη. Αλλά η δύναμη της κρύβεται αλλού. Τα σύννεφα φιλτράρουν το φως και φροντίζουν για την ομαλή κατανομή του. Αναλόγως με το πόσο συννεφιασμένος είναι ο ουρανός θα χρειαστεί να ανεβάσουμε τα ISO της μηχανής μας για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε πιο γρήγορες ταχύτητες. Επιπλέον είναι ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε τα preset που προσφέρει η μηχανή μας στο White Balance. Επιλέγουμε "Cloudy” ή "Overcast”. Αν η μηχανή μας έχει White Balance με βαθμονόμηση σε Kelvin ρυθμίζουμε στην περιοχή 8000-10000 Kelvin για να εξισορροπήσουμε τη φυσική μπλεδίλα του ουρανού. ΤΙPS Στη βροχή δεν ξεχνάμε την προστασία της μηχανής μας. Τη μεταφέρουμε σε αδιάβροχη τσάντα και όταν δεν φωτογραφίζουμε την κρύβουμε προς στιγμήν στα ρούχα μας. Επίσης φροντίζουμε να καθαρίζουμε τις σταγόνες της βροχής από το φακό με στεγνό πανί.

Αέρας

Ο δυνατός αέρας, αν και μπορεί να συναρπάζει, είναι από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις που θα συναντήσουμε. Καταρχήν ουσιαστικά απαγορεύει τη χρήση του τριπόδου. Ας μη το προσπαθήσουμε όσο βαρύ και σταθερό κι αν είναι το τρίποδό μας. Βασικός παράγοντας για τη λήψη εδώ είναι η γρήγορη ταχύτητα. Αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσουμε ανοικτά διαφράγματα, οπότε ξεχνάμε το βάθος πεδίου. Αυτό το έχουμε στο μυαλό μας όταν συνθέτουμε το κάδρο. Προσπαθούμε να σταθούμε μπροστά από κάποιον όγκο που ν’ ανακόπτει τον αέρα και δεν ξεχνάμε να περάσουμε τον ιμάντα της μηχανής από το λαιμό μας.

Αστραπές και κεραυνοί

Ανάμεσα στα καιρικά φαινόμενα οι κεραυνοί κερδίζουν τη μάχη των εντυπώσεων. Βέβαια δεν είναι εύκολο να γίνει ο φωτογράφος κυνηγός κεραυνών.Θα χρειαστεί να περάσει ώρες στην προσπάθεια να τους …συλλάβει. Αρκετοί φωτογράφοι χρησιμοποιούν το παλιό καλό κόλπο με τη λειτουργία Bulb. Στη θέση Β, κρατώντας πατημένο το πλήκτρο απελευθέρωσης, ο φωτοφράκτης μένει ανοιχτός και ενδιάμεσα όλο και κάποιος κεραυνός θα πέσει. Κάτι σαν το συγχρονισμό φλας αλλά με μεγάλη διάρκεια λήψης.

Ομίχλη

H ομίχλη προσφέρει ξεχωριστή ατμοσφαιρικότητα και μεταμορφώνει τα φωτογραφικά πλάνα, τυλίγοντάς τα σε ένα μυστηριακό κλίμα. Η ομίχλη εμφανίζεται κυρίως τις πρωϊνές ώρες λόγω διαφοράς θερμοκρασίας ανάμεσα στο έδαφος και τον αέρα που τον θερμαίνουν οι πρώτες ακτίνες του ηλίου. Υπάρχουν τοποθεσίες όπου συχνά παρατηρείται ομίχλη: εκεί ο φωτογράφος θα βρει εύκολα το θέμα του.
Μέσα στην ομιχλώδη ατμόσφαιρα ο φωτογράφος μπορεί να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του. Πρώτα θα ασχοληθεί με τα αντικείμενα του πρώτου πλάνου αφού τα απομακρυσμένα σημεία σταδιακά εξαφανίζονται στην ομίχλη μέσα στα σταγονίδια της υγρασίας που διαχέουν το λιγοστό φως. Στην ομίχλη η ένταση του φυσικού φωτισμού πέφτει αρκετά, οπότε θα χρειαστεί να προσαρμοστούμε σε έλλειμμα φωτός. Δηλ. να επιστρατεύσουμε μεγαλύτερη ευαισθησία ISO στη μηχανή, να ρυθμίσουμε το φακό σε φωτεινό διάφραγμα (δηλ. κάτι σαν f/2 ή f/2,8) ή να καταφύγουμε στο φιλικό μας τρίποδο που «σταθεροποιεί» τη λήψη με οποιαδήποτε ταχύτητα κλείστρου, χωρίς να κινδυνεύουμε με τα ενοχλητικά «κουνημένα» πλάνα. Με τρίποδο λοιπόν, ο βέλτιστος συνδυασμός διαφράγματος/ταχύτητας είναι δική μας υπόθεση. Στο «ατμοσφαιρικό» φθινοπωρινό τοπίο, περιλαμβάνονται αντικείμενα σε διαφορετικές αποστάσεις από το φακό, οπότε θα πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι τα μακρινά θα «γράφουν» λιγότερο όσο απομακρύνονται από το φακό.

Χιόνι

Οι λευκές μέρες δεν είναι κάτι συνηθισμένο στην Ελλάδα. Όμως υπάρχουν και ορεινές περιοχές με αρκετό χιόνι το χειμώνα στα βόρεια της χώρας..
Όσοι έχουν επιχειρήσει φωτογραφική εξόρμηση στα χιόνια ήδη γνωρίζουν τις αντιξοότητες και τα εμπόδια. Τα συστήματα έκθεσης και εξισορρόπησης του λευκού (exposure/white balance) είναι πολύ πιθανόν να «ξεγελαστούν» και τα πάλευκα χιόνια να γκριζάρουν ή να μπλεδίσουν. Bλέπετε, το σύστημα φωτομέτρησης είναι πάντα ρυθμισμένο με βάση το πρότυπο μεσαίο γκρι τόνο 18% (γκρίζα κάρτα που ανακλά το 18% της προσπίπτουσας ακτινοβολίας) . Έτσι, αν στο κάδρο που φωτογραφίζουμε το τονικό περιεχόμενο αποκλίνει από το μέσο όρο δηλ. αν έχει υπερβολικά πολλά λευκά ή σκούρα, τότε η φωτομέτρηση μπερδεύεται.
Στα χιόνια, ενώ στην πραγματικότητα το κάδρο περιέχει κατά κύριο λόγο λευκά, η φωτομέτρηση λειτουργεί με την παραδοχή ότι "βλέπει” γκρίζα με αποτέλεσμα να υποεκθέτει και τα χιόνια βγαίνουν αντί για λαμπρά λευκά, γκρι. Ακόμη χειρότερα, οι αντανακλάσεις του ήλιου στις χιονισμένες επιφάνειες δημιουργούν λαμπρές κηλίδες (hot spots) ακόμη μεγαλύτερης φωτεινότητας που επιδεινώνουν το σφάλμα μέτρησης. Σε πολλά μοντέλα compact αλλά και αρκετές DSLR βασικής και μεσαίας κατηγορίας, προβλέπεται ειδική λειτουργία σκηνής για το χιόνι (Snow Scene). Είναι στην πραγματικότητα ένα αυτοματοποιημένο υποπρόγραμμα που διορθώνει το σφάλμα έκθεσης αντισταθμίζοντας ως +1,5stop. Πιο απλά Παρόλα αυτά, υπάρχει λύση. Αρκεί να θυμόμαστε το μνημονικό κανόνα που αφορά τα λευκά και τα μαύρα. "Το χιόνι είναι πάνω από το έδαφος και γι αυτό υπερεκθέτουμε. Το κάρβουνο είναι κάτω από το έδαφος και υποεκθέτουμε.” Αρκεί λοιπόν να διορθώσουμε υπερεκθέτοντας κατά 1 ως 1 2/3 stop μέσω του πλήκτρου αντιστάθμισης έκθεσης (συμβολίζεται με ±)

Οι τεχνικές

•Η σωστή φωτομέτρηση είναι το ζητούμενο σε κάθε λήψη. Πολύ περισσότερο όταν οι καιρικές συνθήκες απέχουν από το ιδανικό. Τα διασκορπισμένα σωματίδια υγρασίας στην ατμόσφαιρα συχνά διαχέουν το φως και παραπλανούν τον αισθητήρα φωτομέτρησης. Όπως και στις λήψεις με χιόνι, και σητν ομίχλη θα χρειαστούμε διόρθωση, από +1/2 ως +1stop. Πάντα ελέγχουμε τις λήψεις στο playback όσο το δυνατόν συντομότερα ώστε αν χρειαστεί να τις επαναλάβουμε άμεσα, πριν αναχωρήσουμε από την τοποθεσία.
•Τα σωματίδια της υγρασίας όχι μόνον διασκορπίζουν το φως αλλά και το ανακλούν προς διάφορες κατευθύνσεις δημιουργώντας υπό γωνία φωτεινές δέσμες που μοιάζουν με ειδικό εφέ φίλτρου αλλά δεν είναι τίποτε άλλο από φυσικό φαινόμενο.
Επειδή όλα αυτά μειώνουν πολύ την ευκρίνεια ένα καλό UV φίλτρο πάνω στο φακό, τουλάχιστον θα αποκόψει την υπεριώδη ακτινοβολία μειώνοντας την υπερβολική μπλεδίλα και θα προσφέρει καθαρότητα. Όπως και σε όλες τις φωτογραφήσεις, η επιτυχία κρίνεται σε μεγάλο βαθμό από το σημείο της λήψης δηλ. που ακριβώς θα στήσουμε τη φωτογραφική μηχανή.
•Είναι μάλλον ατυχής η επιλογή να φωτογραφήσουμε μία σκηνή από μέσα. Είναι καλύτερο να βρεθούμε απ’ έξω, όχι συμμετοχικά αλλά καταγραφικά: Τί εννοούμε εδώ; Απλά ότι πολύ πιο εντυπωσιακό μοιάζει το σκηνικό με ένα οροπέδιο καλυμμένο με χαμηλή ομίχλη από ψηλά, παρά μέσα από την ομίχλη που και συνολική εντύπωση δεν μπορούμε να αποτυπώσουμε, και συσχέτιση μεγεθών δεν γίνεται και συγκεχυμένο θα είναι το πλάνο.