Φωτογραφίζοντας στα χιόνια

Ο φετεινός χειμώνας, κόντρα στις προβλέψεις από τις Κασσάνδρες, μας αντάμειψε με πλούσιες χιονοπτώσεις. Στα λευκοφορεμένα βουνά και τα χιονοδρομικά κέντρα, στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού, οι φίλοι της φωτογραφίας έχουν φέτος αρκετές ευκαιρίες. Κόντρα στην κοινή πεποίθηση, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες δεν πρέπει να σταθούν εμπόδιο αλλά να γίνουν προτροπή και απαρχή για φωτογραφικές εξορμήσεις.

Μπαίνοντας στο χειμερινό πνεύμα, ο φωτογράφος πρέπει να θεωρήσει τον ιδιαίτερο καιρό και το περιβάλλον που έχει φορέσει τα άσπρα ρούχα του, σαν κάτι φυσικό, που απλά χρειάζεται τη δική του αντιμετώπιση. Να προσεγγίσει το χιόνι και το λευκό τοπίο, ευρηματικά και παραγωγικά. Μαζί θα δούμε τους τρόπους και τις λύσεις στα προβλήματα.

Εξοπλισμός

Παλιότερα ήταν διαδεδομένη η άποψη ότι τα ηλεκτρονικά παρουσίαζαν ευαισθησία στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και την υγρασία. Σωστό ως ένα βαθμό, αλλά ποιος μπορεί πλέον να φωτογραφίσει με manual φιλμάτη ρεφλέξ. Στην χειρότερη περίπτωση (π.χ. χιονοθύελλα) προστατεύουμε τη μηχανή με μια αδιάβροχη θήκη ή με αυτοσχέδιο κάλυμμα (διαφανής πλαστική σακούλα που αφήνει κενό για το φακό και σφράγισμα των κενών με ταινία συσκευασίας). Στις βορειοευρωπαϊκές χώρες είναι δημοφιλή τα ειδικά προστατευτικά καλύμματα (raincovers) που προέρχονται από κατασκευαστές όπως Ewa Marine, Kata, Tenba, Aquatech κλπ. Aποτελούνται από μαλακό πλαστικό και ειδικό στεγανό κάλυμμα για το εμπρός οπτικό στοιχείο του φακού που τον σφραγίζει και δεν αφήνει να περάσει μέσα νερό ενώ προστατεύουν και από την συμπύκνωση υδρατμών.
Αρκετά μοντέλα – ακριβότερων – ρεφλέξ ενσωματώνουν ορισμένου βαθμού στεγανότητα έχοντας τσιμούχες O-ring στα πιο επίκαιρα σημεία. Δηλ. δεν έχουν πρόβλημα στο χιόνι και το ψιλόβροχο, χωρίς όμως να αντέχουν καταρρακτώδεις βροχές. Δεν χρειάζεται να πούμε ότι η εναλλαγή φακών σε ρεφλέξ κάτω από παρόμοιες συνθήκες είναι μάλλον πράξη ..αυτοκτονίας, οπότε πρέπει να καταλήξουμε σε ένα συγκεκριμένο φακό zoom ο οποιος με τη γκάμα εστιακών του αποστάσεων να καλύπτει κάθε καδράρισμα.
Άλλη λύση είναι να προτιμήσουμε μια αδιάβροχη compact, ικανή για …κατάδυση, που σίγουρα βγαίνει παληκάρι και στον πιο αδυσώπητο χειμώνα. Οι compact είναι αρκετά ικανές, αν και εξ αιτίας των μικρών διαστάσεων των αισθητήρων, ο ψηφιακός θόρυβος πάντα παραμονεύει ιδιαίτερα με χαμηλό περιβαλλοντικό φωτισμό (βαρειά συννεφιά, σούρουπο κλπ.). Πέρα από τη φωτογραφική μηχανή, μπαίνει και το θέμα του βοηθητικού εξοπλισμού: οπωσδήποτε θα χρειαστεί μια τσάντα πλάτης τύπου backpack, με μελετημένο εσωτερικό, σύστημα ιμάντων ανάρτησης και προηγμένο υλικό όπως Cordura, Corallon, Ballisticon Nylon κλπ. Επίσης ένα ελαφρύ τρίποδο, εφεδρική φορτισμένη μπαταρία κλπ.

Tεχνική

Το χιόνι είναι μια λευκή ανακλαστική επιφάνεια. Συχνά καταλαμβάνει πολύ μεγάλο μέρος του καρέ μας. Από την άλλη μεριά, όλα τα φωτόμετρα ανακλωμένου φωτός (reflected light) των φωτ. μηχανών είναι ρυθμισμένα με την υπόθεση εργασίας ότι πάντα ”βλέπουν” μεσαίους τόνους. Στην πραγματικότητα καλιμπράρονται με βάση αναφοράς τον μεσαίο τόνο (το 18% γκρι ή πιο αναλυτικά εκείνο τον τόνο του γκρι στον οποίο όταν προσπέσει το φως θα ανακλαστεί ποσότητα 18%).
Αν λοιπόν το καλό πολυζωνικό, εξελιγμένο φωτόμετρο της DSLR "δει” λευκό, δεν θα το καταλάβει και θα υποεκθέσει. Αποτέλεσμα: το ωραίο μας, πάλλευκο χιόνι θα βγει σαν μια μουντή γκριζάδα. Ευτυχώς που οι οθόνες των ψηφιακών μας δίνουν δυνατότητα άμεσης επισκόπησης (review) για κάθε φωτογραφία, οπότε μπορούμε εύκολα να επαληθεύσουμε το λάθος. Το αντίμετρο είναι αρκετά απλό: από την κλίμακα αντιστάθμισης έκθεσης (±EV) διορθώνουμε υπεκθέτοντας κατά 1 ως 1,5 Exposure Value (stop).
Επειδή αρκετοί μπερδεύονται και δεν θυμούνται αν πρέπει να υπερ ή υπο-εκθέσουν, προς διευκόλυνσή τους έρχεται ο μνημονικός κανόνας:
• Το χιόνι είναι πάνω από το έδαφος και υπερεκθέτουμε (διόρθωση για τα λευκά)
• Το κάρβουνο είναι κάτω από το έδαφος και υποεκθέτουμε (διόρθωση για τα σκούρα)
Οι πιο προχωρημένοι πιθανόν να διαθέτουν κάποιο εξωτερικό φωτόμετρο προσπίπτοντος που δεν ξεγελιέται από το χιόνι, οπότε οι μετρήσεις τους θα είναι πολύ ακριβέστερες. Γενικά, η εμπειρία αποδεικνύεται πολύτιμος σύμμαχος σε αυτές τις περιπτώσεις. Ο πεπειραμένος φωτογράφος αναλύει με μια ματιά το χιονισμένο τοπίο, βλέπει αν περιλαμβάνει άλλα αντικείμενα με διαφορετικούς τόνους και σε ποιό ποσοστό και αποφασίζει πόση διόρθωση (υπερέκθεση) θα χρειαστεί. Με άλλα λόγια αν περιέχονται και άλλα στοιχεία τότε διορθώνουμε λιγότερο.

Μικρές συμβουλές

• Η τάση των μπαταριών πέφτει σε χαμηλές θερμοκρασίες. Κρατήστε τις σε ζεστό σημείο, π.χ. στην τσέπη του παντελονιού.
• Μην αφήσετε τη μηχανή να πάρει υγρασία π.χ. εγκαταλείποντάς τη σε ένα παγωμένο αυτοκίνητο. Βάλτε σακουλάκια silica gel στην τσάντα.
• Προτιμήστε τσάντα με φερμουάρ που στεγανοποιεί και όχι απλά "καπάκια” με κενά να …χάσκουν.
• Το φίλτρο UV είναι απαραίτητο. Κόβει την υπεριώδη ακτινοβολία (μπλεδίλα) και προστατεύει το πολύτιμο εμπρός οπτικό στοιχείο του φακού.
• Πάρτε μαζί σας ένα καλό αλλά ελαφρό τρίποδο. Προσέξτε να έχει διπλά "παπουτσάκια” με λάστιχο και spikes (καρφιά) που τρυπάνε τον πάγο.
• Συχνά η εξισορρόπηση του λευκού (white balance) μπερδεύεται στα χιόνια, αφήνοντας υπερβολική μπλε χροιά (βλ. παράδειγμα). Ελέγξτε με playback και αν έχετε πρόβλημα, κάντε μια custom ρύθμιση λευκού από ένα λευκό χαρτί. Ή, μετακινήστε το WB από το Daylight στο Auto.